Teška industrija ima veliki broj izazova kada je u pitanju tretiranje otpada i otpadnih voda koji nastaju tokom procesa proizvodnje. Kod velikih industrijskih kompleksa u Crnoj Gori (Željezara, KAP) proizvodnja se uglavnom naslanja na tehnologije koje datiraju iz druge polovine prošlog vijeka i koje sa emisijama vrše negativne uticaje na životnu sredinu.
Koalicija 27 je za potrebe projekta ARTEMIS „Unapređenje ka posvećenoj i konkretnoj primjeni ekoloških standarda“ uradila analizu negativnih uticaja i primjene standarda zaštite životne sredine u Željezari Toščelik sa osvrtom na EU standarde.
Željezara Toščelik je od svog oosnivanja prošla kroz različite faze usvajanja standarda među kojima je značajno istaći da je postupajući u skladu sa Zakonom o industrijskim emisijama početkom 2019. godine pribavlila integrisanu dozvolu za rad postrojenja Čeličane, Kovačnice i Energane. Prema podacima iz Izvještaja o realizovanim aktivnostima iz Programa mjera i Integrisane dozvole za 2019. godinu, željezara je izradila Plan prevencije od udesa ali još uvijek nije pribavljena saglasnost nadležnog organa na pomenuti Plan.
Željezara Tosčelik obezbjeđuje konstantan dotok tehničke vode sa akumulacije Liverovići. Vodoprivredna saglasnost koja propisuje ovaj aspekt je izdata prije 47 godine i nevažeća je. Shodno zahtjevima iz IPPC dozvole. Bilo je potrebno obezbijediti Vodnu dozvolu u roku od godinu dana od njenog izdavanja. Prema podacima iz Uprave za vode kao nadležnog organa, Željezara Tosčelik još uvijek nije podnijela zahtjev za izdavanje vodnih akata.
Osim nepostojanja dozvole željezara sa svojim procesom proizvodnje vrši negativne uticaje i na rječne tokove. Bistrica i Gračanica nijesu rijeke stalnog toka ali konstantno se u njina korita ispuštaju različite otpadne industrijeke vode, prvenstveno iz željezare.
Gračanica je opterećena industrijskim vodama od njenog gornjeg toka gdje povremeno dolazi do izlivanja boksitnih voda iz rudokopa Biočki stan a onda nizvodno prima odpadne vode željezare i drugih idustrijskih postrojenja.
Bistrica prihvata industrijske otpadne vode na samom izvorištu gdje je zabilježeno prisustvo mazuta. To se dešava u naselju Rubeža na više privatnih parcela u neposrednoj blizini željezare, odnosno čeličane. Ova pojava je posebno karakteristična u vrijeme kada proradi jedan od izvora Bistrice, pri čemu dolazi do razlivanja mazuta po površini parcele. Po podacima dobijenim od mještana, prvi put je ova pojava zapažena nakon zemljotresa 1979. godine. Predpostavlja se da mazut curi iz mazutnih tankova koji se nalaze neposredno pored čeličane a na udaljenosti od oko 200 metara od parcela.
Na osnovu Izvjestaja o realizovanim aktivnostima iz Programa mjera i Integrisane dozvole za 2019. godinu koji je izradjen od strane Željezare Toščelik, može se zapaziti da nije realizovan monitoring kvaliteta vode rijeka Gracanice i Bistrice. Kao razlog što nije sproveden monitoring, operater navodi da nije mogao biti dogovoren termin za uzorkovanje i analizu sa ovlašćenom organizacijom, zbog njihove zauzetosti.
U 2019. godini urađen je po prvi put monitoring površinskih voda prema Okvirnoj direktivi o vodama (ODV). Zeta-Vranjske njive i Gračanica kod skladišta Boksita su lokacije na kojima je rađen monitoring površinskih voda, a koje su značajne sa aspekta uticaja željezare. Rezultati monitoringa na pomenutim lokacijama su pokazali da Zeta ima veoma loš, a Gračanica umjeren ukupan ekološki status. Redovni monitoring kvaliteta vode sprovodi se samo za rijeku Zetu, pri čemu se prate BPK5 – biološka potrošnja kiseonika i sadršaj fosfata i nitrata.
Koalicija 27 poziva ekološku inspekciju da u saradnji sa Centrom ekotoksikoloških ispitivanja izvrši monitoring otpadnih industrijskih voda željezare koje se ulivaju u Bistricu i Gračanicu u svrhu dobijanja objektivnih infromacija o kvalitetu i posledicama negativnih uticaja.
Smatramo da je zbog visine negativnih uticaja potrebno vršiti ispitivanja voda Bistrice i gračanice na više lokacija kada su aktivni rječni tokovi i uvrstiti rezultate u Izvještaj o stanju životne sredine u Crnoj Gori.
Pozivamo Željezaru Tosčelik da pojača rad i aktivnosti kako bi se izbjegli ekološki udesi i da unaprijedi mjere na zaštiti životne sredine, prvenstveno da radi na zaštiti voda. Kao prvi korak smatramo da treba da razradi operativne planove sanacije mazutnih spremišta kako bi se zaustavilo izlivanje opasnog tečnog otpada u životnu sredinu.
Koalicija 27 će u cilju otvaranja dijaloga na temu zagađenja životne sredine od strane Željezare Tosčelik i koraka za prevazilaženje trenutnog stanja organizovati panel diskusiju krajem ovog mjeseca.