Pravoslavni vjernici danas slave treći dan Božića, Stefandan. Stefan je bio Jevrejin, pripadnik onog djela jevrejskog naroda koji su življeli u grčkim oblastima i govorili grčkim jezikom. Bio je u srodstvu sa apostolom Pavlom, koji u vrjeme Stefanovog mučeništva još nije spoznao istinu Hristovog učenja.
Stradanje Svetog Stefana zbilo se godinu dana posle silaska Duha svetoga na apostole, odnosno iste godine kada se Gospod Isus Hristos vazneo na nebo. Sveti Stefan je prvi hrišćanin koji je stradao za Gospoda i zato se naziva Prvomučenikom. Njegovo mučeništvo potresno je opisano na stranicama Svetog pisma Novog zavjeta.
Prvi od sedam đakona
Sveti Stefan se naziva arhiđakonom, jer je bio prvi od sedam đakona koje su sveti apostoli postavili na službu u pomaganju sirotinji u Jerusalimu.
Kako kaže biblijsko svjedočanstvo, Sveti arhiđakon Stefan bio je, kao i 12 velikih apostola, nadahnut silom Duha svetoga. Činio je mnoga čudesa, pomagao ljudima i sva ta njegova dobra djela pominju se u Svetom pismu Novog zavjeta.
U toj prvoj godini po stradanju i vaznesenju Hristovom, Sveti Stefan je ogromnom snagom svoje vjere, svojih reči i djela podsećajući na riječi zakona i proroka Starog zavjeta, dokazivao Jevrejima, svojim sunarodnicima, da su oni zaista ubili Mesiju, očekivanog toliko vekova.
Istina o Mesiji
Zbog toga je među svojim bližnjima imao mnogo neprijatelja, ali ih je uvijek pobeđivao svojim jasnim i istinitim riječima. Kako nisu mogli drugačije spriječiti njegovo propovjedanje, pribjegli su, uz pomoć lažnih svedoka, kleveti da je hulio na Boga i Mojsija, baš kao što se zbilo i sa Isusom Hristom.
Tako su narodne duhovne starešine protiv Svetog Stefana pobunile narod. Kao i Hrista, Stefana su lažno optužili i uhapsili. Posle hapšenja, usledilo je suđenje.
Na suđenju Sveti Stefan je odlučno i razložno pobijao jednu po jednu klevetu lažnih svedoka. Izložio je, jasno i sa velikim poštovanjem, cjelu istoriju Izrailja od Avrama, koji je prvi dobio obećanje o dolasku Mesije do Mojsija, o kojem je govorio sa velikim strahopoštovanjem i uvažavanjem. No, istina o Mesiji još više je razgnevila svešteničke i narodne poglavare.
U tom uzavrelom trenutku, Arhiđakon Stefan pogleda u nebo i to što je ugledao objavi svima prisutnima: „Evo, vidim nebesa otvorena i sina čovečjeg gdje stoji s desne strane Boga.” To je razjarilo sve njegove sudije te Arhiđakona Stefana izvedoše iz grada i ubiše kamenjem.
Život u propovjedi
Među prisutnim mučiteljima bio je i Stefanov rođak Savle koji je kasnije, iskreno se pokajavši, spoznao istinu o Gospodu Isusu Hristu, primio njegovo učenje i sveto krštenje i ostatak zemaljskog života proveo propovedajući, kao apostol Pavle, jevanđeljsku istinu, šireći Hristovu riječ i osnivajući crkvene zajednice.
A toga dana, kada su Jevreji kamenovali arhiđakona Stefana, stajala je podaleko, na jednoj uzvišici Presveta Bogorodica, sa svetim Jovanom Bogoslovom, gledajući mučeništvo ovog prvog mučenika za istinu njenog Sina i moleći se usrdno Bogu za njegovu dušu.
Sveti prvomučenik Stefan, koji je postradao u današnji dan, imao je nešto više od 30 godina. Njegove poslednje reči su bile: „Gospode, ne uračunaj im grijeh ovaj”.
Samim primjerom mučeništva i bespogovornog stradanja, arhiđakon Stefan dao je i daje primjer svim hrišćanima. Njegov primjer najbolje objašnjavaju riječi da je „krv mučenika sjeme Crkve”.
Mošti svetog prvomučenika Stefana pronađene su blizu Jerusalima 415. godine.